 |
| Gazetari, publicisti, shkrimtari, dramaturgu dhe skenaristi prof. Gani Mehmetaj |
Gazetari, publicisti. shkrimtari, dramaturgu, skenaristi dhe profesori i Fakultetit të Arteve Mediale z. Gani Mehmetaj, është i ftauri specia i Radio Lirisë në emisionin "Personazhi ynë" që transmetohet drejtpërdrejt të premten më 23 qershor 2017, në ora 21:00.
Z. Gani Mehmetaj shquhet për guximin intelektual dhe për demaskimin publik që ju bën individëve dhe grupacioneve të ndryeshme të shoqërisë shqiptare, që me veprimet e tyre bien ndesh më interesin kombëtar dhe me parimet e civilizimit europian.
B i o g r a f i a
Gazetar, publicist, shkrimtar, dramaturg, skenarist Gani Mehmetaj, lindi me 1955. Gjimnazin e kreu në Pejë, Fakultetin e Shkencave Politike, degën e Gazetarisë në Universitetin e Prishtinës, magjistroi në diplomaci e marrëdhënie ndërkombëtare. Shkroi kritika filmi, analiza e komente politike. Ishte redaktor e kryeredaktor i gazetës "Rilindja" me seli në Cyrih, botues i të përditshmes “Dardania press”, drejtor i gazetës “Bota sot”. Është profesor në Fakultetin e Arteve Mediale, ku ligjëron lëndët: Adaptim filmi, Histori filmi dhe Estetikë.
Është producent dhe drejtor i Kosovafilmit. Jeton e punon në Prishtinë.
Krijimtaria:
Ese filmi e publicistika:
“Magjia e ekranit”- Kritikë filmi (2005), “Kosovafilmi”, Prishtinë. “Për shtetin e Dardanisë”, intervista me personalitetet politike, (2006), “Faik Konica”, Prishtinë. “Dardani a Shqipëri etnike“, analiza, ese (2007), “AIKD”, Prishtinë. “Udhëkryqet pas Rugovës”, komente, ese (2007), “Dardania press”. “Shqiptarët në vlimet ballkanike-1990-1999” (2008), shqyrtime, botoi “Titanic”, Prishtinë. “Sfidat e pavarësisë “ (2009) analiza, “Sharmi i filmit”, (2010) historia e kinematografisë në Kosovë dhe Shqipëri, “Kosovafilmi”. “Kosova: Sfidat e pavarësisë” (2010), studim, Universiteti Ndërkombëtar i Strugës.
“Adaptim filmi, si të shkruash skenar origjina ose të frymëzuar nga romani, drama e kronika sociale e gazetës”, dedikuar studentëve të Akademisë së Filmit, botues Akademia Evolucion, Prishtinë, 2014.
Veprat letrare:
“Kujtime të trishta”, tregime, (2010), “Dardania press”.
Romanët “Qyteti në ankth” (2011) dhe “Aventurat e Lulisë” (Kalorësja e arratisur e bashkimit kombëtar) (2012), “Dardania press”.
Dramat: “Nata e fantazmave”, triptik me një monodramë (2014).
Kujtimet: ”Ëndrra e madhe”, Dardania press, 2015, Prishtinë,
“Ilirianët”, tregime, 2015, Dardania press,
Rromani "Zhvarrimi".
Shkroi tre skenarë për filma artistik të metrazhit të gjatë dhe katër skenarë për filma të shkurtër.
Dy tregime nga Gani MEHMETAJ
Buzëqeshja e harruar
Shkundte lodhjen nga trupi ashtu si shkund pluhurin nga rrobat sa herë ulej në karrigen e butë të kinemasë. Kur fikeshin dritat, atëherë shkrihej më botën magjike. Në ekran parakalonin pamjet e qytetit të shkatërruar nga bombardimet, grupi i gazetarëve ndërkombëtar raportonin nga një kabinë e ngushtë telefonike e hotelit për të zgjuar ndërgjegjen e fjetur të botës. Atmosferë e luftës në sfondin e qytetit bask të viteve të tridhjetë.
.... Në filmin "Rrëfim dashurie"(Love story) ishte për herë të parë me te. Qetësia e sallës e magjepste, përderisa errësira fshihte emocionet e shikuesve, fshihte edhe emocionet e tyre. Ajo shikonte nga ekrani, ai shihte profilin e saj. Një fytyrë e bukur më tipare të buta. Duart i shtrëngonin një herë qetësisht pastaj në ethe. Në mesin e sallës përhapej një dënesë, dikush hiqte hundët. Të tjerët kishin humbur në atmosferën e dramës e të rrëfimit. Ajo iu mbështet në supe, ai ia shtrëngoi dorën edhe më si në ethe, sikur donte t'i thoshte se nuk do të ikte. Në një qastë i pëshpëriti: -Do të jemi bashkë deri në fund të jetës. - Ajo puliti sytë. Fati i tyre duhej të ishte i ndryshëm nga fati i heronjve fatkeq të filmit. Të dytë e besonin këtë gjë, u dhimbseshin heronjtë e filmit. Ali Mek Grou përpëlitej për jetë a vdekje, Rajan O'Nil vuante në heshtje. Sa do të donin t'u ndihmonin, t'u gjendeshin pranë...
Në një të kthyer të kokës, kur ekrani ndriçoi sallën e errësuar, ai pa lotët që vezullonin në sytë e saj. E shtrëngoi i emocionuar, e afroi kokën dhe e puthi në buzë për herë të parë. Puthja ishte e gjatë, e ngrohte, emocionuese. Ajo dridhej. Dikur u shqiten, por trupin nuk e larguan nga njëri-tjetri.
Dolën nga filmi më dhimbjen për fatin e personazheve, të emocionuar për dashurinë e tyre që po lindte, pas tendosjes e pasigurisë së takimeve të fillimit, kur acaroheshin. Filmi i afroi. U bënë model i qiftit të dashuruar në qytet. Thua ua kishin lakmi? Nuk e dinin, as që e lodhnin kokën për këtë.
... -Më premtove se kurrë nuk do të ndahemi, - i pëshpëriste në errësirë.
- Nuk do të ndahemi, por me duhet të iki. S'kam ç' bëjë në këtë qytet, ma zë frymën. Një ditë do të kthehem.
-Nuk dua të pres, as të vuaj, - i pëshpëriste ajo e emocionuar.
-Do të kthehem, të premtoj, - përpiqej ta ngushëllonte ai. Dhe u ndanë të tromaksur.
Muajt kalonin më vështirësi. Ai mërzitej në vendin e huaj, dita i shkonte zvarrë, malli e gërryente, vetmia ia hante shpirtin. Bisedat e zjarrta në telefon, dalëngadalë nisën të rralloheshin. Dikur u këputën. U njoh më një vajzë vendëse, nisën të dalin, fytyra e të dashurës në vendlindje i zvetënohej, ia zinte pamjen, e eklipsonte e dashura e re. Në të rrallë i cingëronte zilja e alarmit që ia kujtonte premtimin.
Vetminë e dëboi më vajzën e brishtë si sorkadhe.
Dashuria e parë e kinemasë së vjetër, ku lindnin shumica e dashurive të qytetit të tij, nisi t'i largohej nga parafytyrimi, derisa i bëhej pikë e vogël e errët në horizont. Vetëm kur e dëgjonte në radio muzikën e filmit "Love story" një gulçim i ngjitej në kraharor e grykë, lotët ia mjegullonin sytë. Pastaj shiriti i filmi i shkëputej dhimbshëm...
... Shikonte filmin në sallën e errët të kinemasë. Më sorkadhen e qytetit të huaj shkonin çdo javë në kinema, sa herë vinte filmi i ri. Rrinin të përqafuar me njëri - tjetrin. Kësaj here ajo dëneste. Ai përpiqej të përqendrohej në ekran. Disa vjet i kaluan së bashku, por këtu ishte fundi. Ai do të kthehej, ajo nuk do t'i shkonte prapa. U rrëqeth kur e kujtoi fundin: ajo nuk e pranonte ndarjen, u përpoq t'i jepte fund jetës. Një kohë të gjatë nuk e mori vetën, e kujtonte shpesh e me dhimbje. Nuk e takoi kurrë më.
... Në kinema vazhdonte filmi, ai e ndiqte dramën, por i ndiqte edhe imazhet e jetës së vet, pa u shkëputur për asnjë qastë nga rrëfimi bask. Pamjet e drama e mbërtheu, nuk ia shqiste sytë ekranit, sikur donte ta përpinte çdo dialog e çdo kuadër. Imazhet paralele po ashtu i parakalonin me shpejtësi filmi. Jeta iu bë e rrëmujshme, u shkëputë nga orbita mu si barka që shkëputët nga limani, kur e rrëmben stuhia. Lëkundej frikshëm në detin e paanë, duke u përplasur sa në njërin breg shkëmbor në tjetrin, gjithnjë duke u lënduar më shumë në shpirt se sa në shtat. Nuk e dinte ku e kishte kokën as ku këmbët. Një jetë e emocioneve kaotike, pa u ankoruar në asnjë lima, pa arritur të hidhte spirancën asgjëkund. Jetonte për sot nesër. U bë konfuz, emocionalisht i paqëndrueshëm, i palumtur, më i vetmuar se sa Robinson Kruso në ishullin e paqësorit. Nuk e dinte çka kërkonte nga jeta, as nuk e mori vesh si e shpërdoroi rininë.
... Shpërthimi i fuqishëm në ekran e shkëputi nga e kaluara. Po zhdukej një qytet i tërë. Guernika e Pikasos digjej nga bombat. Baskët e provonin mizorinë e armës së re gjermane. Pamjet të linin pa frymë. Ai shihte i emocionuar. Gazetari amerikan dhe përkthyesja baske vraponin në mes të shpërthimeve të bombave.
...Imazhet e të kaluarës i përftonin paralelisht më bombat e aeroplanëve gjerman. Befas ajo i doli para: e bukur, e këndshme, e njëjtë si në ditën kur e shikonin "Rrëfimin e dashurisë". Megjithatë ishte ndryshe, jeta sikur ia kishte kurdisur rrengun: gjurmë të dhimbshme më rrudhat e holla rreth cepit të syve, lëkura po e humbiste shkëlqimin lëbyrës të dikurshëm. Sytë shkëlqimtar ishin shndërruar në sy pikëllimtar. U tronditë. Tronditja ishte e dyanshme. Kalimtarët ecnin skaj tyre më shpërfillje. Si t'ua kishin betonuar këmbët, ai dhe ajo nuk lëviznin. Panë njëri-tjetrin gjatë e të befasuar. Nga buzët nuk u dilte asnjë fjalë, nuk arritën as ta përshëndesin njëri-tjetrin. Shihnin dhe nuk besonin.
Sa shumë kishte për t'i thënë. Sa mall pati. Deshi t'i shprehte gëzimin e takimit , por nuk arriti. Ajo u çmagjeps, pas hutimit të parë nga shtangie e dhimbshme. Eci tutje më një shfryrje emocionale plot mllef e zemërim. Turfullonte. Iu duk sikur edhe trupi i dridhej nga zemërimi. Ajo nuk ia kishte harruar shkujdesjen e pafalshme. Ai mbeti në rrugë duke e ndjekur më shikim kohë të gjatë. Ujët e lumit, në brigjet e të cilit kaluan qaste të këndshme, rrodhi njëzet vjet pa u ndalur. Aq kohë nuk e panë njëri-tjetrin. E dëshpëroi edhe pamja e saj ndryshe në fytyrë e në shtatë. Ai nuk e shihte vetën. Më thinjat e flokëve nisi të mësohej, shtati i mbushur iu bë pjesë e përditshmërisë. Kur e kujtoi edhe një herë fytyrën rrëzellitese të së dashurës nga takimi i parë në filmin "Rrëfimi i dashurisë" , një komb ia shtrëngoi fytin, diçka ia ngushtonte frymëmarrjen. Sikur të mos qe në rrugë do t'ia plaste vajit. Mbase më mirë të mos e kishte takuar kurrë. Do t'i mbetej në kujtesë fytyra engjëllore. Por, prapë i thoshte vetës që nuk do ta zhbënte këtë takim për asnjë çmim në botë...
... Në kinema shkonte vetëm , druante që fundin e një dashurie të re nuk do ta përballonte. Nga çdo ndarje vuante, ndërsa nuk e gjente forcën t'i thoshte ndal kësaj jete të ujkut vetmitar. Nga errësira e kinemasë asnjëherë nuk çmagjepsej, errësira më dritën farfuritëse të kino projektorit e qetësonte, e bënte të përhumbet dy orë, duke mos e marr vesh as kush ishte, as ku ishte. Fundi i filmit gjithnjë e trondiste, e shkëpuste nga ëndërrimet. Mezi ngrihej nga karrigia. Dëshpërohej që duhej t'i kthehej jetës reale. Me dëshirë do të vazhdonte filmin e dytë, të tretë. Dikur në qytete të mëdha ku kalonte një pjesë të jetës profesionale shihte deri në katër filma në ditë, sa shkëputej nga magjia e rrëfimit të parë, niste magjia e rrëfimit të dytë, të tretë. Dita i kalonte nga një seancë filmi në tjetrën. Donte të mos shkëputej kurrë nga kjo botë e fotografive lëvizëse, ashtu si alkoolisti që nuk dëshiron të shkëputët nga gota e rakisë.
....Personazhet e ekranit përpëliteshin në mes të ëndrrave, gjakimeve e jetës reale më pengesat e pakapërcyeshme. Gazetarit të dashuruar baskja e bukur i përfundoi ndër duar, pasi u qëllua nga aeroplani armik. Ai barte trupin e saj të pajetë, duke mos e pranuar fundin e dhimbshëm, kërkoi ndihmën e një infermiereje. Për një qastë sikur ndërruan rolin me gazetarin amerikan. Ai po e mbante ndër duar shtatin që përpëlitej për jetë a vdekje të vajzës së rinisë së tij.
- Kush e plagosi?, - pyeste i habitur, pa marr përgjigje nga askush, ndërsa vraponte rrugicave të qytetit të tij. Herë-herë kthehej nga të tjerët që ta kërkonte ndihmën e tyre, por askush nuk iu gjend pranë, njerëzit kalonin shpërfillës. Bjondja e bukur e rrëzëllitëse, bëhej më e zbehtë, buzët iu bënë të bardha si muri. Ajo nuk ia kërkonte ndihmën, ndërsa e ndjente që kishte dhimbje, vuante. Pastaj bjondja i shndërrohej në zeshkanen e syve të mëdhenj. "Po kjo ç'pati?" Pyeste, por askush nuk i kthente përgjigje.
Dikur hija e tij iu hakërrua: "I plagose! Vuajtje e dhimbje le prapa, asnjë kujtim të mirë". Deshi të arsyetohej, por hija u shkri, u zhduk.
I përhumbur me shtatin e vajzës ndër duar doli nga qyteti, iu qep një rrugice të rrëpinjët pa e marr vesh kur iu shndërruar zeshkania në flokëkuqe më shikim të perënduar që po jepte shpirt. Për një qastë iu errësua çdo gjë, dikur iu zbardhë pamja. "Edhe këtë e plagosa unë", nisi të pyeste vetën, sepse askush nuk ishte pranë tij. "Sa shumë dashuri të plagosura, mbase i vrava".
... Shikonte në ekran i përqendruar, ndërsa në vend të epilogut të filmit i doli epilogu i jetës së tij më shkronjat e shpejtësisë telegrafike: një jetë e çuar dëm, inventar i pijetoreve, vetmitar i rrugëve të braktisura, i mëshiruar rrugicave të braktisura nga plakat.
I kapsalliti sytë, nuk besonte: filmi po e jepte epilogun për te e jo për pasojat e luftës e për zhdukjen e qytetit martirë të Guernikës. U ndezën dritat. Ai rrinte i kruspullosur. Mbylli sytë, fytyrat e këndshme e mbërthyen trurin e tij, i bëhej që ishte në kinema duke shikuar "Love story". Shtrëngonte të dashurën, i pëshpëriste në vesh, ndërsa ajo i buzëqeshte. Lotët margaritarë i shkëlqenin në sy. Ai shkrihej nga lumturie...
... Dikush e thërriste, e shkundte, i thoshte të zgjohej, jehona i vinte nga larg, e bezdiste, donte t'i thoshte "mu hiç" qafe, e sheh se jam i zënë, por nuk ia thoshte dot. Shikuesit e kishin boshatisur sallën e kinemasë. Vetëm ai, i kruspullosur në karrige. Dy vajzat e reja, kujdestare të kinemasë e shkundnin, ai nuk lëvizte.
"Pse e pengoni", u thoshte hija e tij që e vejëronte nga tavani trupin e mekur. "Ai këtë fund donte". Vajzat u alarmuan, thirrën ndihmën e shpejt. Hija si më përtesë u largua nga trupi, doli nga dera gjysmë e hapur. Trupi i kruspullosur me një buzëqeshje të harruar në cepat e buzëve e shquante në mesin e sallës së kinemasë.
Partizania Vidna
(Masakra malazeze në Katundin e Ri me 1945)
Sa herë me dilte para ia shqyeja sytë. Me gozhdonte figura e saj. Gjithnjë e lidhja me një djalosh të moshës sime, emrin e të cilit kurrë nuk e mësova, por ma turbullonte mendjen imazhi i gishti tregues, kur tërhiqte këmbëzën; gryka e mitralozit që villte zjarr, përderisa jehona e krismave shpërndahej në Luginë, duke i trembur sorrat maje verrash. Fushëpamjen time e mbulonte pastaj figura e çunit që shihte i lemerisur nga rreshti i burrave në këmishë e të linjta, përballë togës së pushkatimit. Pastaj i goditur nga breshëria e plumbave, koka i binte para këmbëve të një duzine burrash rreshtuar në një vi me te.
Gruaja që mi ngatërronte imazhet quhej Vidna, apo shoqja Vidna, sikurse e thërrisnin ata që rrinin me te. Vështirë ta dalloje nga burrat. Ecte me hap ushtarak e me kurrizin paksa të kërrusur, vishte pantallona burrash e sako të gjerë civile të kohës së shkuar, që nuk i ndërronte verë e dimër. Ishte kockëgjerë, me trup të ngjeshur, lëkurë të errët të fytyrës, sy të vegjël zhbirues, të futur në zgavrat e kafkës së madhe. Nuk vinte buzëkuq, nuk mbante zbukurime, nuk e pashë të rrinte a te kuvendonte me gra. Zëri i vinte i thellë si nga shpella, paksa i çjerr si zë burri. Buzët e holla e gjoksi dërrasë, mezi i dilnin në pah në shtatin e lartë. Vetëm tulet e ngjeshura në të prapmet e bëshme e shquanin nga burrat. Nuk e di pse ziente nga zemërimi, t'i ngulte sytë e errët nga zgavrat e thelluara që ta fusnin lepurin në barkë.
Kisha dëgjuar për te netëve të dimrit. Korrenti i bezdisë me përshkonte edhe disa kohë pasi largohesha nga orbita e shikimit të saj. Megjithatë, edhe të nesërmen ndalesha shumë hapa para se të më afrohej, prisja te më kalonte, duke e shikuar pa ia shqitur sytë. Në imagjinatën time kishte marr përmasa të çoroditura, s' më besohej që ishte ajo për të cilën flitej. Përpiqesha t'ia shquaja gishtin tregues, por nuk ia pashë asnjëherë. Kur nuk bisedonte me burra, apo kur nuk zihej me jevge, partizania Vidna me shihte me përbuzje, sepse s'dija ta fshihja kureshtjen, nuk e përmbaja habinë, sikur ta shihja fantazmën ditë me diell. Një herë mu hakërrua me zemërim në gjuhën serbe: "Pse më shikon si budalla?"
Partizanen Vidna, e takoja gati çdo ditë, kur shkoja në shkollë. Nuk i shmangesha edhe po të doja depos së Kryqit të Kuq, ku punonte. Rrinte duarkryq pranë rrugës, ose kthehej nga diku, herën tjetër merrte e jepte me jevgat e varfra që i përgjëroheshin,duke ia kërkuar edhe një grusht miell më shumë. Ajo nuk lëshonte pe, ishte e paepur ne vendimet e veta, ndërsa jevgat qanin, kur i dëbonte me zërin e saj të çjerr, i shante me fjalë të pista, apo i kërcënonte me refrenin: "Të gjithëve duhej t'u pushkatonim!"
Thuhej se vrasjet i kishte në gjak. Nga bëmat për vrasjet e kisha krijuar figurën e saj, atëherë kur nuk e njihja. Për te kisha dëgjuar që kur dija për vete. Sytë e frikësuar të djaloshit të moshës sime që priste para togës së pushkatimit me ndiqnin prapa.
"Me ketë gisht kam shkrepur mbi njëzet e gjashtë burra", tregonin kur lavdërohej, ndërsa e rrëkëllente ndonjë gotë raki të fortë kumbulle me një frymë. "Por shoqja Vidna, thonë se pati edhe një kalama", merrte guximin t'ia kthente dikush. "Pa qenë kalama nuk bëhet burrë", e kalonte ajo vërejtjen e bashkëbiseduesit me qeshje djallëzore.
Kisha dëgjuar për katundarët fatkeq buzë Drinit të Bardhë, që pësuan nga dora e shoqes Vidna, partizanes malazeze, një mëngjes të ftohtë dimri, kur edhe lumi qe ngrirë. Në mesin e burrave në të cilët shkrepi, pa iu trembur syri, ishte një djalosh trembëdhjetë vjeç. Ai nuk e dinte pse i nxorën nga shtëpitë, as pse po rreshtoheshin partizanët me Vidnen prapa mitralozit.
Unë nuk duhej t'i dëgjoja rrëfimet e familjarëve, sepse me linin pa gjumë net të tëra, por me mbyste kureshtja, prandaj nuk më shpëtonte asnjë fjalë. Shpesh më dëbonin nga dhoma, kur nisnin rrëfimet, Kurse unë rrija prapa derës, i strukur dhe dëgjoja.
Nga rrëfimet e shkëputa mora vesh se si partizania Vidna atë ditë të kobshme iu ngjesh mitralozit të rëndë, mbylli njërin sy si nëpër filma me partizanë e gjermanë, por nuk shënjonte në ushtarë armiq, ashtu si bënin në filma, ajo i korrte me breshërinë e mitralozit gjerman katundarët e përgjumur, që i mblodhi toga e saj më të zbardhur dita, i rreshtuan para një gardhi, në këmishë e të linjta. Katundarët para se t'i korrte mitralozi shihnin të hutuar me copa gjumi në sy. Ndërkaq, partizanët malazezë të brigadës së Bokelit, i shtynin me kondak pushke e me bajoneta. I mbajtën këmbëzbathur në acar, ndonjëri u përpoq t'ia mbathte, por binte nga breshëria e plumbave në lumin e akullt. Të tjerët të lidhur duarsh dy nga dy me nga një copë teli a spango, prisnin e dridheshin. Dy -tre fëmijë nisën të qanin. Nëna e djaloshit të rreshtuar për pushkatim, u përpoq ta nxirrte nga rreshti të birin e llahtarisur, por një partizan e goditi në kokë me kondak pushke. Ajo ra pa ndjenja, pastaj e tërhoqën zvarrë.
Gratë qanin pa zë, të mpira nga tmerri.
Partizania Vidna, prapa mitralozit, u drejtohej grave fatkeqe, që ia kishin zënë pamjen: "Hiquni prej rruge kudra!". Thonë se dy nga të rreshtuarit, shpëtuan për një fije floku, duke kërcyer gardhiqet pupthi. Djaloshi i lemerisur para se të binte nga plumbat, i tha babait pranë: "babë, po tutna". Babai nuk bëzajti, ia shtrëngoi dorën. I pushkatuan para grave e nënave. Kufomat ua lanë ndanë gardhit. Nuk u dëgjua asnjë britmë. Në borën e bardhë gjaku shquhej thekshëm, trupat e ngrohtë ende avullonin, ndërsa brigada partizane me Vidnen në krye vazhdoi tutje.
Katundi i Ri ishte vetëm një pikë ndëshkimi. Katundet tjera me të dëgjuar breshërinë e mitralozit e të pushkëve, ia mbathën maleve të Dydeshit. Por disa katunde nuk ishin më fat, katundarët i kapnin në gjumë.
Emri i shoqes Vidna ua ngrinte zemrat katundarëve të Luginës së Drinit e të Lumbardhit. Ajo mbolli vdekje ngado që shkoi. Në qytet pushkatimet nuk i bënin ditë me diell, por i ekzekutonin natën të burgosurit që i nxirrnin nga Kulla e Sheremetit, të shndërruan në burg. Kodrat sipëri Pejës, u mbushën me varre masive. Prapë emri i partizanes Vidna përmendej me mitralozin gjerman, që s'pushonte tërë natën.
Askush nuk kishte dëgjuar më parë për te. Dinin se erdhi më brigadën partizane të Bokelit nga Mali i Zi: vajzë e heshtur, e zymtë me pantallona të zhgunit ngjyrë kafe e opinga të lidhura me spango. Tregonin skena makabre kur partizanët malazezë pushkatonin civilë, ndërsa ajo u printe në këngë e valle rreth kufomave.
Asnjë partizan nga kjo brigadë nuk u kthye mbrapshtë, të gjithë u vendosën kolonë në tokat e shtëpitë e të vrarëve. Vidna u vendos në Pejë, ia rrëmbeu shtëpinë një qytetari, duke e nxjerr në rrugë me familje. Nëpër tubime nga Peja, në Istog, Klinë, e katunde, ajo ngrinte kërcënueshëm gishtin tregues, duke u hakërruar: "me ketë gisht kam ekzekutuar qindra armiq". Revolen e mbante në brez. Kur zemërohej e nxirrte nga këllëfi dhe e tundte në ajër. Pas disa vjetësh e tërhoqën nga paraqitjet publike, u bë e bezdisshme për pushtetin. Për ta qetësuar ia dhënë depon e Kryqit të Kuq që të merrej me jevga. Jetonte e vetëm në një shtëpi të madhe të qytetari fatkeq që ia mbathi jashtë vendit.
#
Shumë vjet më vonë u interesova për shoqen Vidna. Disa thanë u kthye nga erdhi pesëdhjetë vjet më parë, të tjerët tregonin se kufomën e saj që qelbte e gjetën pas disa ditësh në shtëpinë ku jetonte. Treguan se asnjë ish-partizan nga brigada e Bokelit nuk mbeti në Rrafsh të Dukagjinit, ata që nuk vdiqën, ikën në Mal të Zi para se të futeshin trupat e NATO-s. Por mua me ka mbetur shprehi kur kaloj nga rruga e gjimnazit, e kthej kokën nga ish depoja e Kryqit të Kuq, gjithnjë në pritje se mos me del fantazma e partizanes Vidna me lëkurë të errët të fytyrës e sy zhbirues.
